Cờ vua, còn được gọi là Chess trong tiếng Anh, là một trò chơi trí tuệ dành cho hai người chơi. Hiện nay, cờ vua là một trong những trò chơi phổ biến nhất trên toàn thế giới, được hàng triệu người chơi trong nhà, câu lạc bộ, trực tuyến, từ xa và trong các giải đấu. Nó đã được công nhận là môn thể thao chính thức bởi Ủy ban Olympic Quốc tế. Nếu bạn đang muốn học chơi cờ vua nhưng không biết bắt đầu từ đâu, dưới đây là một số hướng dẫn cơ bản về cách chơi cờ vua để bạn có thể làm quen với trò chơi này.
Phần 1: Giới thiệu cơ bản về cách chơi cờ vua
Cờ vua là trò chơi dành cho hai người chơi, mỗi người chơi sẽ đại diện cho một màu sắc, thường là Trắng (hoặc màu sáng) và Đen (hoặc màu tối). Mỗi người chơi sẽ có 16 quân cờ gồm 8 Tốt, 2 Mã, 2 Tượng, 2 Xe, 1 Hậu và 1 Vua.
Người chơi sở hữu quân Trắng sẽ đi trước, còn người chơi sở hữu quân Đen sẽ đi sau. Quân Hậu và Quân Xe được coi là quân nặng, trong khi Quân Tượng và Quân Mã được coi là quân nhẹ. Hình dạng của từng quân cờ có thể khác nhau tùy vào loại bàn cờ mà bạn sử dụng.
Phần 2: Bàn cờ và cách sắp xếp quân cờ
Bàn cờ vua có hình dạng hình vuông với kích thước 8×8, gồm 64 ô xen kẽ màu đen và màu trắng như hình vẽ. Các ô được đánh số từ a đến h theo chiều ngang và từ 1 đến 8 theo chiều dọc. Các quân cờ được đặt ở hai phía của bàn cờ theo thứ tự từ a đến h.
- Dãy cuối cùng bên dưới là Xe – Mã – Tượng – Hậu – Vua – Tượng – Mã – Xe.
- Dãy quân Tốt nằm phía trên gồm 8 quân.
Phần 3: Các quy tắc di chuyển quân cờ
Các quân cờ trong cờ vua có các quy tắc di chuyển khác nhau. Dưới đây là một số quy tắc cơ bản:
- Tốt (Pawn): Tốt chỉ di chuyển theo hướng đi tới, đi một ô vào lần di chuyển đầu tiên có thể di chuyển hai ô. Tốt tấn công các ô đối diện theo đường chéo và nếu có quân đối phương đứng trước nó, tốt có thể ăn quân đối phương theo đường chéo.
- Mã (Knight): Mã di chuyển theo hình chữ L. Nó có thể di chuyển hai ô theo chiều ngang hoặc dọc và sau đó rẽ sang một ô theo chiều vuông góc. Mã có thể nhảy qua các quân cờ trên bàn cờ và có thể ăn quân đối phương đứng tại ô đến.
- Tượng (Bishop): Tượng di chuyển theo đường chéo trên bàn cờ. Nó có thể di chuyển bất kỳ số ô nào trên đường chéo cho đến khi gặp biên bàn cờ hoặc quân cờ khác. Tượng chỉ di chuyển trên một màu ô cố định trên bàn cờ.
- Xe (Rook): Xe di chuyển theo chiều ngang hoặc dọc trên bàn cờ. Nó có thể di chuyển bất kỳ số ô nào trên đường ngang hoặc dọc cho đến khi gặp biên bàn cờ hoặc quân cờ khác.
- Hậu (Queen): Hậu là quân mạnh nhất trong cờ vua và có thể di chuyển theo bất kỳ hướng nào trên bàn cờ – chiều ngang, dọc và đường chéo. Hậu có thể di chuyển bất kỳ số ô nào trên đường đi của nó.
- Vua (King): Vua di chuyển một ô trong bất kỳ hướng nào trên bàn cờ. Vua cũng có thể thực hiện một nước di chuyển đặc biệt gọi là “rokade” để di chuyển cùng lúc với Xe trong trường hợp cả Vua và Xe chưa di chuyển từ trước đó.
Phần 4: Chơi một ván cờ vua
Hai người chơi sẽ nhận một bên quân mỗi người, một người sẽ nhận quân Đen và người kia nhận quân Trắng. Mục tiêu của cả hai là chiếu và bắt quân Vua của đối thủ để giành chiến thắng.
Bước 1: Thiết lập bàn cờ
Khi bắt đầu ván cờ, bàn cờ được sắp xếp sao cho mỗi người chơi có ô trắng (hoặc ô sáng) ở góc dưới bên tay phải. Các quân cờ được sắp xếp theo cách đã nêu ở mục 2.
Bước 2: Quy tắc di chuyển quân cờ
Trong khi chơi cờ vua, người chơi với quân Trắng luôn đi trước. Do đó, người chơi thường quyết định ai sẽ chọn quân Trắng bằng cách tung đồng hoặc để một người đoán quân tốt được giấu trong tay của người kia. Quân Trắng đi trước, sau đó là quân Đen, và sau đó lại đến quân Trắng và quân Đen xen kẽ cho đến khi ván đấu kết thúc. Việc đi trước mang lại một lợi thế nhỏ cho người chơi quân Trắng, giúp họ có cơ hội tấn công ngay từ đầu.
Trong quá trình chơi cờ vua, sẽ xuất hiện một số thuật ngữ và quy tắc như sau:
- Luật Nhập Thành: Đây là nước đi đặc biệt cho phép bạn thực hiện hai hành động quan trọng trong một lượt đi: đưa quân Vua của bạn đến vị trí an toàn hơn (tùy trường hợp) và cho phép quân Xe rời khỏi góc bàn cờ để tham gia vào trận đấu. Lượt đi nhập thành bao gồm việc di chuyển Vua hai ô về một hướng trên bàn cờ (chỉ ngang) và di chuyển quân Xe (ở góc, hướng di chuyển của Vua) ra khỏi góc, đứng cạnh Vua nhưng ở phía ngược lại. Tuy nhiên, phải đáp ứng các yêu cầu sau để được thực hiện nước đi nhập thành:
- Đây phải là lượt đi đầu tiên của Vua.
- Đây phải là lượt đi đầu tiên của quân Xe.
- Không có quân nào khác giữa Vua và Xe.
- Quân Vua không thể bị chiếu hoặc đi qua đường chiếu.
- Luật Phong cấp: Như đã đề cập trong phần 3 về cách di chuyển của quân Tốt. Quân Tốt có khả năng đặc biệt là khi nó di chuyển đến hàng cuối cùng phía đối diện của bàn cờ, nó sẽ được thay thế bằng một quân cờ khác (gọi là Phong cấp). Khi phong cấp, quân Tốt có thể trở thành bất kỳ quân cờ nào, trừ quân Vua. Thông thường, quân Tốt được phong cấp thành quân Hậu, nhưng nó không bao giờ được sử dụng để trao đổi quân đã bị bắt.
- Luật Bắt tốt qua đường: Một quy tắc khác của quân Tốt là khi nó di chuyển hai ô trong nước đi đầu tiên, nó có thể bắt quân Tốt của đối thủ. Nước đi bắt này chỉ có thể thực hiện ngay sau nước đi tiến hai ô của quân Tốt.
Bước 3: Kết thúc ván cờ vua
Có nhiều cách để kết thúc một ván đấu cờ vua: chiếu hết, hòa, chịu thua hoặc hết giờ.
- Chiếu tướng và chiếu bí: Nước đi khiến quân Vua đối phương bị bắt gọi là “chiếu”. Mục tiêu cuối cùng của ván cờ là chiếu hết đối phương, còn được gọi là “chiếu bí”. Điều này xảy ra khi quân Vua không thể tránh được chiếu và không có cách nào để thoát khỏi tình huống chiếu. Chỉ có ba cách giúp quân Vua thoát khỏi tình huống chiếu:
- Di chuyển để tránh chiếu (nhưng không thể nhập thành).
- Sử dụng một quân cờ khác để chắn đường chiếu.
- Hoặc bắt quân cờ đang tấn công quân Vua.
Nếu quân Vua không thể thoát khỏi tình huống chiếu, ván cờ sẽ kết thúc. Thông thường, quân Vua không cần phải bị bắt hoặc rời khỏi bàn cờ, chỉ cần tuyên bố kết thúc ván cờ.
- Cờ hòa: Đôi khi, một ván cờ vua không có người thắng cuộc mà kết thúc hòa. Có 5 lý do dẫn đến một ván cờ vua kết thúc hòa:
- Thế cờ hòa khi đến lượt của một người chơi, quân Vua của họ KHÔNG bị chiếu và không có nước đi hợp lệ nào khả dĩ.
- Thỏa thuận hòa: Hai người chơi có thể đồng ý hòa cờ và dừng trò chơi.
- Thiếu lực lượng: Không còn đủ quân cờ để thực hiện chiếu bí. Ví dụ: chỉ còn quân Vua và một quân Mã trên bàn cờ. Đây là một trường hợp không đủ lực lượng vì một quân Vua không thể tự chiếu bí hoặc chiếu tướng quân Vua đối phương. Ván cờ sẽ kết thúc với kết quả hòa.
- Thế cờ lặp lại: Người chơi có quyền hòa cờ nếu một thế cờ lặp lại xảy ra chính xác ba lần (không nhất thiết phải liên tiếp).
- Hòa theo luật 50 nước: Nếu cả hai người chơi không di chuyển quân Tốt hoặc không bắt quân cờ trong vòng 50 nước liên tiếp, ván cờ sẽ được xem là hòa. Luật này ngăn chặn việc kéo dài ván cờ và đảm bảo các bên không cố ý làm cho đối thủ mất sức.
